Ερωτήσεις και απαντήσεις για το πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας για την Ελλάδα
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
20 Αύγουστος 2015
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ
Το τρίτο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής για την Ελλάδα θα διαρκέσει τρία έτη. Πότε ακριβώς αρχίζει και πότε ολοκληρώνεται;
Το τρίτο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής για την Ελλάδα αρχίζει επίσημα με την υπογραφή του μνημονίου συνεννόησης (ΜΣ) και διαρκεί τρία έτη. Άρχισε την ημέρα της υπογραφής του, δηλαδή στις 19 Αυγούστου 2015, και θα διαρκέσει έως τον Αύγουστο του 2018.
Τι είναι το μνημόνιο συνεννόησης;
Το μνημόνιο συνεννόησης (ΜΣ) απαριθμεί λεπτομερώς τους όρους που συνδέονται με τη χορήγηση της χρηματοδοτικής συνδρομής, δηλαδή τα μέτρα και τις μεταρρυθμίσεις που η Ελλάδα δεσμεύτηκε να αναλάβει προκειμένου να αντιμετωπίσει τις οικονομικές και κοινωνικές της προκλήσεις. Στις 11 Αυγούστου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ), με τη συμβολή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), κατέληξαν σε συνολική συμφωνία σε επίπεδο προσωπικού με τις ελληνικές αρχές σχετικά με το ΜΣ. Εν συνεχεία επικυρώθηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο και από τους υπουργούς οικονομικών της ζώνης του ευρώ. Το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων που συνδέονται στενά με το ΜΣ βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: αποκατάσταση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας, διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης, και εκσυγχρονισμός του κράτους και της δημόσιας διοίκησης.
Ποιο είναι το ποσό χρηματοδότησης; Ποιος παρέχει τα χρήματα;
Το ποσό χρηματοδότησης για όλη τη διάρκεια του προγράμματος ανέρχεται σε έως και 86 δισ. ευρώ. Περιλαμβάνει απόθεμα ασφαλείας ύψους έως 25 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση πιθανών δαπανών ανακεφαλαιοποίησης και εξυγίανσης των τραπεζών. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ) θα μπορούσε να διαθέσει έως 86 δισ. ευρώ, δηλαδή θα μπορούσε κατ’ αρχήν να χρηματοδοτήσει πλήρως το πρόγραμμα. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ο ΕΜΣ θα καλύψει πλήρως τη χρηματοδότηση του προγράμματος. Για παράδειγμα, εάν το ΔΝΤ αποφασίσει να συμμετάσχει στο πρόγραμμα, η συνεισφορά του θα μειώσει το ποσό που παρέχεται από τον ΕΜΣ. Ομοίως, η απόδοση, από τα κράτη μέλη, των κερδών που σχετίζονται με τα ομόλογα που αγοράστηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος για την αγορά τίτλων (SMP) και τυχόν επιστροφή της Ελλάδας στις χρηματοπιστωτικές αγορές κατά τη διάρκεια της περιόδου του προγράμματος —όπως συνέβη πέρυσι— θα μπορούσε να μειώσει τις ανάγκες χρηματοδότησης.
Τα χρήματα για την εξόφληση του ενδιάμεσου δανείου από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης (ΕΜΧΣ) περιλαμβάνονται στο ποσό ύψους έως 86 δισ. ευρώ;
Ναι, τα απαραίτητα κεφάλαια για την αποπληρωμή των 7 δισ. ευρώ που η Ελλάδα έλαβε ως ενδιάμεσο δάνειο από τον ΕΜΧΣ, τον Ιούλιο, περιλαμβάνονται στο ποσό των 86 δισ. ευρώ.
Σε τι ποσό εκτιμάται ότι θα ανέλθει η πρώτη δόση του προγράμματος;
Η δήλωση της Ευρωομάδας, της 14ης Αυγούστου, αναφέρεται με σαφήνεια στο θέμα αυτό: Η πρώτη δόση στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΜΣ θα ανέλθει σε 26 δισ. ευρώ και θα αποτελείται από δύο τμήματα δόσεων. Το πρώτο τμήμα δόσης, ύψους 10 δισ. ευρώ, θα διατεθεί αμέσως σε ξεχωριστό λογαριασμό στον ΕΜΣ για την ανακεφαλαιοποίηση και την εξυγίανση των τραπεζών. Το δεύτερο τμήμα δόσης, ύψους 16 δισ. ευρώ, θα εκταμιευθεί στην Ελλάδα σε πολλές επιμέρους δόσεις· η πρώτη εκταμίευση, ύψους 13 δισ. ευρώ, προβλέφθηκε να γίνει έως τις 20 Αυγούστου και, στη συνέχεια, θα υπάρξουν μία ή περισσότερες εκταμιεύσεις το φθινόπωρο, που θα εξαρτώνται από την ολοκλήρωση πρόσθετων σημαντικών σταδίων βάσει μέτρων που ορίζονται στο ΜΣ.
Πώς θα επωφεληθεί η ελληνική οικονομία από την πρώτη δόση; Το χρήμα προορίζεται κατά κύριο λόγο, όπως λέγεται, για τις τράπεζες και για την εκκαθάριση καθυστερούμενων οφειλών;
Η πρώτη δόση αναμένεται να δώσει ώθηση στην ελληνική οικονομία. Η δέσμευση 10 δισ. ευρώ για τον χρηματοπιστωτικό τομέα είναι ζωτικής σημασίας ώστε να προετοιμαστεί το έδαφος για την άρση των ελέγχων στην κίνηση των κεφαλαίων, οι οποίοι επί του παρόντος παρεμποδίζουν την οικονομική ανάκαμψη. Οι μεγάλες οφειλές του ελληνικού δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα αποτελούν ένα περαιτέρω εμπόδιο για την οικονομική δραστηριότητα. Πέρα από την εξόφληση του ενδιάμεσου δανείου του ΕΜΧΣ (7 δισ. ευρώ) και την απόσβεση χρέους προς την ΕΚΤ (3 δισ. ευρώ), τμήματα των υπολοίπων 16 δισ. ευρώ της πρώτης δόσης προβλέπονται για την τακτοποίηση των καθυστερούμενων οφειλών. Επιπλέον, τμήμα των χρημάτων προορίζεται για την κάλυψη των τρεχουσών αναγκών χρηματοδότησης του ελληνικού δημοσίου. Τούτο είναι πολύ σημαντικό, δεδομένου ότι η πρόσφατη εξασθένηση της οικονομίας είχε αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά.
Τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ θα πρέπει να πληρώσουν περισσότερα χρήματα στον ΕΜΣ λόγω του νέου προγράμματος για την Ελλάδα;
Όχι. Ο ΕΜΣ έχει συνολική δανειοδοτική ικανότητα ύψους 500 δισ. ευρώ, και υποστηρίζεται από καταβεβλημένο κεφάλαιο ύψους 80 δισ. ευρώ και δεσμευμένο καταβλητέο κεφάλαιο ύψους 620 δισ. ευρώ. Η εναπομένουσα ικανότητα δανειοδότησης του ΕΜΣ είναι περίπου 455 δισ. ευρώ. Ως εκ τούτου, οι δανειοδοτικές δραστηριότητες που συνδέονται με το πρόγραμμα για την Ελλάδα δεν απαιτούν καμία νέα χρηματοδοτική δέσμευση από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ. Ο ΕΜΣ αντλεί τα κεφάλαια —που στη συνέχεια δανείζονται στην Ελλάδα— από τις χρηματοπιστωτικές αγορές, χωρίς αυτά να περνούν από κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ. Τούτο σημαίνει ότι δεν υπάρχουν επιπτώσεις στους εθνικούς δείκτες χρέους.
Τελικά, το ΔΝΤ θα συμμετάσχει στο πρόγραμμα;
Το ΔΝΤ έχει διττό ρόλο σε σχέση με την Ελλάδα: Πρώτον, είναι εταίρος στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΜΣ σύμφωνα με τις ειδικές διατάξεις που προβλέπει η Συνθήκη ΕΜΣ. Υπό την ιδιότητα αυτή, το ΔΝΤ έχει επιβεβαιώσει —τόσο κατά τη διάρκεια των εργασιών στην Αθήνα όσο και σε δηλώσεις που εξέδωσε πρόσφατα— ότι βοήθησε κατά την προετοιμασία του προγράμματος και συνεχίζει να στηρίζει τη διαδικασία. Το ΔΝΤ θα συμμετάσχει επίσης στις τακτικές αποστολές αξιολόγησης κατά τις οποίες παρακολουθείται η υλοποίηση του προγράμματος. Δεύτερον, σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή του σε ξεχωριστό πρόγραμμα για την Ελλάδα που θα συνεπάγεται ίδια χρηματοδότηση, η διοίκηση του ΔΝΤ υπογράμμισε την πρόθεσή της να συστήσει στο Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ να εξετάσει το ενδεχόμενο περαιτέρω χρηματοδοτικής στήριξης για την Ελλάδα εφόσον πληρούνται δύο προϋποθέσεις: πρώτον, πρέπει να ολοκληρωθεί η πλήρης εξειδίκευση των φορολογικών, διαρθρωτικών και χρηματοπιστωτικών μεταρρυθμίσεων· δεύτερον, πρέπει να εξεταστεί η ανάγκη πρόσθετων μέτρων και να επιτευχθεί συμφωνία σχετικά με πιθανή ελάφρυνση του χρέους προκειμένου να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του χρέους.
Πότε θα ληφθεί απόφαση για τη βιωσιμότητα του χρέους;
Η Επιτροπή, σε συνεργασία με την ΕΚΤ, διενήργησε ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η βιωσιμότητα του χρέους μπορεί να επιτευχθεί μέσω ενός αξιόπιστου προγράμματος μεταρρυθμίσεων και πρόσθετων μέτρων για το χρέος χωρίς ονομαστικό «κούρεμα». Βασιζόμενη στη δήλωση της συνόδου κορυφής της ζώνης του ευρώ, της 12ης Ιουλίου, η Ευρωομάδα επανέλαβε, στις 14 Αυγούστου, ότι είναι έτοιμη να εξετάσει το ενδεχόμενο να λάβει πρόσθετα μέτρα (για παράδειγμα, παράταση περιόδων χάριτος και εξόφλησης) ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας παραμένουν σε βιώσιμο επίπεδο. Τα μέτρα αυτά θα εξαρτώνται από την πλήρη εφαρμογή των μέτρων που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΜΣ και θα εξεταστούν μετά την πρώτη θετική ολοκλήρωση της αξιολόγησης του προγράμματος.
Ποιος θα παρακολουθεί την πρόοδο των μεταρρυθμίσεων; Θα υπάρξουν αποστολές αξιολόγησης στην Αθήνα;
Η Επιτροπή, σε συνεργασία με την ΕΚΤ και, εφόσον είναι δυνατόν, με το ΔΝΤ, θα παρακολουθεί την πρόοδο της Ελλάδας όσον αφορά την υλοποίηση του προγράμματος μεταρρυθμίσεων. Το πλέγμα των προϋποθέσεων του προγράμματος θα ενημερώνεται σε τριμηνιαία βάση, λαμβανομένης υπόψη της προόδου που θα έχει επιτευχθεί. Τούτο θα γίνεται με βάση τις αποστολές αξιολόγησης στην Αθήνα, η πρώτη εκ των οποίων έχει προγραμματιστεί για τον Οκτώβριο. Η Ελλάδα έχει αναλάβει τη δέσμευση να συνεργάζεται πλήρως με τους θεσμούς και να τους παρέχει όλες τις αναγκαίες πληροφορίες για την παρακολούθηση του προγράμματος.
Πόσα χρήματα έχει λάβει η Ελλάδα στο πλαίσιο των δύο πρώτων προγραμμάτων από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ;
ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Δεσµεύσεις
Το 2010, η Ευρωομάδα συμφώνησε να χορηγηθούν διμερή δάνεια που θα συγκέντρωνε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (η λεγόμενη «Δανειακή Διευκόλυνση για την Ελλάδα» — ΔΔΕ), συνολικού ύψους 80 δισ. ευρώ. (Το ποσό αυτό τελικά μειώθηκε τελικά κατά 2,7 δισ. ευρώ, επειδή η Σλοβακία αποφάσισε να μη συμμετάσχει στη Δανειακή Διευκόλυνση για την Ελλάδα, ενώ η Ιρλανδία και η Πορτογαλία αποχώρησαν από τη Διευκόλυνση, καθώς ζητούσαν οι ίδιες χρηματοδοτική συνδρομή).
Η χρηματοδοτική συνδρομή που συμφωνήθηκε από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ ήταν μέρος μιας κοινής δέσμης, στην οποία το ΔΝΤ συνεισέφερε με επιπλέον ποσό 30 δισ. ευρώ στο πλαίσιο συμφωνίας stand-by (SBA).
Εκταμιεύσεις
Τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ τελικά εκταμίευσαν 52,9 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του πρώτου προγράμματος.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Δεσµεύσεις
Μετά τις εθνικές εκλογές, τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, το 2012, μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ), ανέλαβαν δεσμεύσεις ύψους 144,6 δισ. ευρώ έναντι της Ελλάδας βάσει του δεύτερου προγράμματος. (Το ποσό αυτό περιλαμβάνει μη εκταμιευθέντα ποσά της δανειακής διευκόλυνσης του πρώτου προγράμματος).
Το ΔΝΤ διέθεσε περίπου 19,8 δισ. ευρώ για το δεύτερο πρόγραμμα.
Εκταμιεύσεις
Το ΕΤΧΣ εκταμίευσε 141,8 δισ. ευρώ. Η χρηματοδότηση αυτή περιλαμβάνει 48,2 δισ. ευρώ για την κάλυψη των δαπανών εξυγίανσης και ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Από το ποσό αυτό, 10,9 δισ. ευρώ δεν χρειάστηκαν και συνεπώς επεστράφησαν στη συνέχεια στο ΕΤΧΣ. Κατά συνέπεια, το ποσό που τελικά εκταμιεύτηκε ανέρχεται σε 130,9 δισ. ευρώ.
ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
Ποια είναι η νέα πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής;
Η νέα πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής που ορίζεται στο ΜΣ προβλέπει στόχους πρωτογενούς ισοζυγίου της τάξεως του -¼% του ΑΕΠ το 2015, 0,5% το 2016, 1¾% το 2017 και 3,5 % από το 2018 και μετά. Η πορεία των δημοσιονομικών στόχων είναι σύμφωνη με τους αναμενόμενους ρυθμούς ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, καθώς αυτή ανακάμπτει από τη βαθύτερη ύφεσή της στα χρονικά. Η Ελλάδα θα στοχεύσει σε μεσοπρόθεσμο πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 3,5 % του ΑΕΠ. Τούτο θα επιτευχθεί μέσω του συνδυασμού εμπροσθοβαρών δημοσιονομικών μεταρρυθμίσεων, π.χ. στον τομέα του ΦΠΑ και του συνταξιοδοτικού συστήματος, ενός φιλόδοξου προγράμματος για την ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης και της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, καθώς και της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων προς τόνωση της ανάπτυξης - ενώ παράλληλα θα εξασφαλίζεται επαρκής προστασία των ευπαθών ομάδων.
Γιατί οι θεσμοί πιέζουν τόσο πολύ για πρωτογενές πλεόνασμα;
Πρωτογενές πλεόνασμα σημαίνει ότι τα κρατικά έσοδα υπερβαίνουν τις δαπάνες (πλην τόκων επί του χρέους). Εάν επιτευχθεί, το κράτος δεν ζει πλέον πέραν των δυνατοτήτων του και είναι σε θέση να μειώσει το ύψος του χρέους. Το πρωτογενές πλεόνασμα είναι, συνεπώς, ζωτικής σημασίας για την αποκατάσταση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας και την επαναφορά της οικονομίας σε φάση βιώσιμης ανάπτυξης.
Στο πλαίσιο των προηγούμενων προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής, η Ελλάδα, ξεκινώντας από πρωτογενές έλλειμμα 10,3 % το 2009, έφτασε σε πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 0,4 % το 2014. Προς το τέλος του δεύτερου εξαμήνου του 2014, το δημοσιονομικό πρόγραμμα ήταν σε καλό δρόμο έχοντας υπερκαλύψει τον στόχο. Ωστόσο, η αβεβαιότητα πριν και μετά τις εκλογές, αντικρουόμενες ανακοινώσεις σχετικά με μεταβολές του πλαισίου είσπραξης φόρων, καθώς και η εξασθένηση της οικονομίας, οδήγησαν σε έντονη επιδείνωση της συνολικής δημοσιονομικής θέσης.
Ποιες είναι οι προβλέψεις για την αύξηση του ΑΕΠ;
Οι υπηρεσίες της Επιτροπής επικαιροποίησαν τις προβλέψεις τους τον Αύγουστο του 2015. Το ΑΕΠ προβλέπεται να μειωθεί κατά
-2,3% το 2015, -1,3 % το 2016 και να επανέλθει σε θετική ανάπτυξη, 2,7%, το 2017 και 3,1% το 2018. Οι προβλέψεις αυτές βασίζονται στην υπόθεση ανάκαμψης της ανάπτυξης από τις αρχές του 2016 σε τριμηνιαία βάση, καθώς η τρέχουσα αβεβαιότητα θα σταματήσει σύντομα μετά τη συμφωνία για το νέο τριετές πρόγραμμα προσαρμογής αλλά και λόγω της σταδιακής χαλάρωσης των ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων για τις περισσότερες επιχειρηματικές δραστηριότητες έως το δεύτερο εξάμηνο του 2016, σε συνδυασμό με την άμεση ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μέχρι το τέλος του 2015. Τα δημοσιονομικά μέτρα που προβλέπονται στο ΜΣ (συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης του ΦΠΑ που έχει ήδη εγκριθεί) έχουν ληφθεί υπόψη στις ανωτέρω προβλέψεις.
ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ
Ποια είναι τα έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις που προβλέπονται στο πρόγραμμα;
Για να διαφυλαχθεί η υπό εξέλιξη διαδικασία ιδιωτικοποίησης και να διατηρηθεί το ενδιαφέρον των επενδυτών για βασικούς διαγωνισμούς υποβολής προσφορών, η Ελλάδα δεσμεύεται να προχωρήσει με το υπό εξέλιξη πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων. Η εφαρμογή του εν λόγω προγράμματος αποβλέπει σε ετήσια έσοδα (εξαιρουμένων των τραπεζικών μετοχών) ύψους 1,4 δισ.ευρώ το 2015, 3,7 δισ. ευρώ το 2016 και 1,3 δισ. ευρώ το 2017.
Πότε θα συσταθεί το ταμείο ιδιωτικοποιήσεων;
Προκειμένου να εξασφαλιστεί η φιλόδοξη διαδικασία ιδιωτικοποιήσεων, θα συσταθεί στην Ελλάδα ανεξάρτητο ταμείο, υπό την εποπτεία των αρμόδιων ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, που θα αποσκοπεί στην ιδιωτικοποίηση κρατικών περιουσιακών στοιχείων κατόπιν εκτίμησης από ανεξάρτητους πραγματογνώμονες. Η ελληνική κυβέρνηση αναμένεται να εγκρίνει το σχέδιο για το εν λόγω ταμείο μέχρι το τέλος Οκτωβρίου 2015, ώστε αυτό να καταστεί επιχειρησιακό πριν από το τέλος του έτους. Αποστολή του ταμείου θα είναι να εντοπίζει γρήγορα, να μεταβιβάζει κατά τη διάρκεια ζωής του προγράμματος και να διαχειρίζεται ελληνικά περιουσιακά στοιχεία μεγάλης αξίας μέσω ιδιωτικοποιήσεων και άλλων μέσων, συμπεριλαμβανομένων των μειοψηφικών συμμετοχών. Το ταμείο θα περιλαμβάνει τις μετοχές ελληνικών τραπεζών μετά την ανακεφαλαιοποίησή τους, και, ως εκ τούτου, θα ενισχύει τη διακυβέρνηση των τραπεζών. Με τη διάθεση των περιουσιακών στοιχείων στην αγορά, σκοπεύεται να επιτευχθεί τίμημα ύψους 50 δισ. ευρώ. Από το ποσό αυτό, 25 δισ. ευρώ θα χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και άλλων περιουσιακών στοιχείων· το 50% του υπολοίπου ποσού (ήτοι 12,5 δισ. ευρώ) θα χρησιμοποιηθεί για τη μείωση του δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ και το άλλο 50 % (ήτοι 12,5 δισ. ευρώ) θα διοχετευθεί σε επενδύσεις.
ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ
Τι έχει γίνει για την αντιμετώπιση των αδυναμιών του χρηματοπιστωτικού τομέα;
Η Ελλάδα έχει δεσμευτεί να λάβει αμέσως επείγοντα μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) στον τραπεζικό τομέα. Το υπερβολικά υψηλό επίπεδο μη εξυπηρετούμενων δανείων και η σχετιζόμενη υπερχρέωση του ιδιωτικού τομέα αποσπούν σημαντικούς πόρους από πιο παραγωγικές χρήσεις και εμποδίζουν τον τραπεζικό τομέα να παράσχει τις απαραίτητες πιστώσεις για να στηρίξει την ανάκαμψη της οικονομίας. Επιπλέον, η διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, η οποία πρόκειται να ολοκληρωθεί πριν από τα τέλη του 2015, θα συμβάλει στη σταθεροποίηση της κατάστασης στον τραπεζικό τομέα. Όπως περιγράφεται ανωτέρω, το συνολικό ύψος χρηματοδότησης του προγράμματος ΕΜΣ (86 δισ. ευρώ) περιλαμβάνει απόθεμα ασφαλείας ύψους έως 25 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση πιθανών δαπανών ανακεφαλαιοποίησης και εξυγίανσης των τραπεζών. Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών θα συνοδευτεί από παράλληλα μέτρα για την ενίσχυση της διακυβέρνησης του ελληνικού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) και των τραπεζών. Σε συνδυασμό με άλλες πολιτικές προγραμμάτων, η διαδικασία αυτή αναμένεται να συμβάλει στην εξομάλυνση της κατάστασης ρευστότητας στον τραπεζικό τομέα, επιτρέποντας συγχρόνως τη σταδιακή χαλάρωση των ελέγχων στην κίνηση των κεφαλαίων.
Θα υπάρξει διάσωση με ίδια μέσα για τις καταθέσεις;
Οι καταθέτες προστατεύονται. Τούτο τονίστηκε και από την Ευρωομάδα, στη δήλωση της 14ης Αυγούστου. Μέχρι το φθινόπωρο, η ΕΚΤ/ΕΕΜ θα διενεργήσει συνολική αξιολόγηση των τραπεζών: «έλεγχο ποιότητας των στοιχείων του ενεργητικού» και «προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων». Τούτο θα αποτελέσει τη βάση τυχόν περαιτέρω αποφάσεων σχετικά με την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Τι έχει γίνει για την αντιμετώπιση της κοινωνικής διάστασης στο πλαίσιο του προγράμματος;
Σύμφωνα με τις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές του Προέδρου, Jean-Claude Juncker, η Επιτροπή, ως εταίρος στις διαπραγματεύσεις, έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στην εξασφάλιση της κοινωνικής δικαιοσύνης του προγράμματος, ώστε το βάρος της προσαρμογής να κατανεμηθεί στο σύνολο της κοινωνίας και να προστατευτούν τα πλέον ευπαθή μέλη της κοινωνίας. Η Επιτροπή διενήργησε αξιολόγηση του κοινωνικού αντίκτυπου του προγράμματος και συμπεραίνει ότι τα μέτρα του προγράμματος, εάν εφαρμοστούν πλήρως και εγκαίρως, θα οδηγήσουν την Ελλάδα και πάλι «στη σταθερότητα και την ανάπτυξη με τρόπο οικονομικά και κοινωνικά βιώσιμο» και θα λάβουν δεόντως υπόψη τις πλέον πιεστικές κοινωνικές ανάγκες και προκλήσεις στην Ελλάδα.
Οι τομείς στους οποίους επικεντρώθηκε η Επιτροπή περιλαμβάνουν, παραδείγματος χάριν:
τη σταδιακή θέσπιση ενός καθεστώτος ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος και παροχή καθολικής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης,
μέριμνα ούτως ώστε η απαιτούμενη από όλους προσπάθεια να είναι ανάλογη προς τα εισοδήματά τους,
στόχευση της εξοικονόμησης σε τομείς που δεν επηρεάζουν άμεσα τα εισοδήματα των απλών πολιτών, όπως μείωση των αμυντικών δαπανών ή αντιμετώπιση των ανεπαρκειών και εξάλειψη των προνομίων ή καταχρήσεων σε πολλούς τομείς των δημόσιων δαπανών,
αντιμετώπιση των κεκτημένων συμφερόντων, π.χ. μέσω σταδιακής κατάργησης περιπτώσεων ευνοϊκής φορολογικής μεταχείρισης, ή εξαιρέσεων, π.χ. για ορισμένα νησιά όσον αφορά τους συντελεστές ΦΠΑ, ή υψηλές επιδοτήσεις,
τη στήριξη του ρόλου των κοινωνικών εταίρων και του εκσυγχρονισμού του συστήματος συλλογικής διαπραγμάτευσης,
την καταπολέμηση της απάτης, της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής, και
τη στήριξη μιας περισσότερο διαφανούς και αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης, μεταξύ άλλων με τη μετάβαση σε μια πιο ανεξάρτητη φορολογική διοίκηση, την αναδιοργάνωση των υπουργείων και την καθιέρωση καλύτερης σύνδεσης μεταξύ αποδοχών και αρμοδιοτήτων των θέσεων απασχόλησης.
Εκτός από το πρόγραμμα, υπάρχουν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες που προβλέπονται για τη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ελλάδα;
Προκειμένου το πρόγραμμα να συμπληρωθεί και να έχει κατά το δυνατόν μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας, η Επιτροπή παρουσίασε, στις 15 Ιουλίου, πρόγραμμα για την απασχόληση και την ανάπτυξη στην Ελλάδα. Περίπου 35 δισ. ευρώ θα διατεθούν για επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναμικό και τις επιχειρήσεις έως το 2020. Για παράδειγμα, με την αύξηση του ποσοστού της αρχικής προχρηματοδότησης για προγράμματα της περιόδου 2014-2020 στην Ελλάδα κατά 7 εκατοστιαίες μονάδες, μπορεί να διατεθεί πρόσθετο ποσό 1 δισ. ευρώ κατά τη διάρκεια αυτών των ετών.
Η Επιτροπή έχει επίσης εντατικοποιήσει την παροχή τεχνικής βοήθειας και εμπειρογνωμοσύνης, μέσω της νέας υπηρεσίας στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Η υπηρεσία στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, που δημιουργήθηκε τον Ιούλιο, θα λειτουργεί ως κόμβος για την κινητοποίηση εμπειρογνωμοσύνης από τις υπηρεσίες της Επιτροπής, τις διοικήσεις των κρατών μελών και άλλους διεθνείς οργανισμούς για να παρέχεται βοήθεια σχετικά με τον σχεδιασμό και την παρακολούθηση των μεταρρυθμίσεων.
Θα δοθεί και πάλι τεχνική βοήθεια στην Ελλάδα;
Η επιτυχής ολοκλήρωση του προγράμματος θα απαιτήσει τον ενστερνισμό του προγράμματος μεταρρυθμίσεων από τις ελληνικές αρχές και τη συνεχή και αποφασιστική εφαρμογή των συμφωνημένων πολιτικών. Για τον σκοπό αυτό, απαιτείται πολιτική δέσμευση, αλλά και η τεχνική ικανότητα της ελληνικής διοίκησης να την υλοποιήσει. Οι αρχές έχουν δεσμευτεί να εκμεταλλευτούν πλήρως τη διαθέσιμη τεχνική βοήθεια, η οποία, από ευρωπαϊκής πλευράς, συντονίζεται από τη νέα υπηρεσία στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων (ΥΣΔΜ) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η τεχνική βοήθεια είναι ήδη διαθέσιμη για ορισμένες βασικές μεταρρυθμιστικές δεσμεύσεις, μεταξύ άλλων σχετικά με τη φορολογική πολιτική, τη μεταρρύθμιση της φορολογικής διοίκησης, την επανεξέταση του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας, καθώς και τον εκσυγχρονισμό του δικαστικού συστήματος. Ωστόσο, υπάρχει η δυνατότητα να επεκταθεί και σε άλλους τομείς, όπως η ενεργειακή πολιτική και οι πολιτικές για την αγορά εργασίας. Οι ελληνικές αρχές θα οριστικοποιήσουν, έως τα τέλη Σεπτεμβρίου του 2015, ένα μεσοπρόθεσμο σχέδιο τεχνικής βοήθειας σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Το τρίτο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής για την Ελλάδα θα διαρκέσει τρία έτη. Πότε ακριβώς αρχίζει και πότε ολοκληρώνεται;
Το τρίτο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής για την Ελλάδα αρχίζει επίσημα με την υπογραφή του μνημονίου συνεννόησης (ΜΣ) και διαρκεί τρία έτη. Άρχισε την ημέρα της υπογραφής του, δηλαδή στις 19 Αυγούστου 2015, και θα διαρκέσει έως τον Αύγουστο του 2018.
Τι είναι το μνημόνιο συνεννόησης;
Το μνημόνιο συνεννόησης (ΜΣ) απαριθμεί λεπτομερώς τους όρους που συνδέονται με τη χορήγηση της χρηματοδοτικής συνδρομής, δηλαδή τα μέτρα και τις μεταρρυθμίσεις που η Ελλάδα δεσμεύτηκε να αναλάβει προκειμένου να αντιμετωπίσει τις οικονομικές και κοινωνικές της προκλήσεις. Στις 11 Αυγούστου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ), με τη συμβολή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), κατέληξαν σε συνολική συμφωνία σε επίπεδο προσωπικού με τις ελληνικές αρχές σχετικά με το ΜΣ. Εν συνεχεία επικυρώθηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο και από τους υπουργούς οικονομικών της ζώνης του ευρώ. Το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων που συνδέονται στενά με το ΜΣ βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες: αποκατάσταση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας, διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης, και εκσυγχρονισμός του κράτους και της δημόσιας διοίκησης.
Ποιο είναι το ποσό χρηματοδότησης; Ποιος παρέχει τα χρήματα;
Το ποσό χρηματοδότησης για όλη τη διάρκεια του προγράμματος ανέρχεται σε έως και 86 δισ. ευρώ. Περιλαμβάνει απόθεμα ασφαλείας ύψους έως 25 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση πιθανών δαπανών ανακεφαλαιοποίησης και εξυγίανσης των τραπεζών. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ) θα μπορούσε να διαθέσει έως 86 δισ. ευρώ, δηλαδή θα μπορούσε κατ’ αρχήν να χρηματοδοτήσει πλήρως το πρόγραμμα. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ο ΕΜΣ θα καλύψει πλήρως τη χρηματοδότηση του προγράμματος. Για παράδειγμα, εάν το ΔΝΤ αποφασίσει να συμμετάσχει στο πρόγραμμα, η συνεισφορά του θα μειώσει το ποσό που παρέχεται από τον ΕΜΣ. Ομοίως, η απόδοση, από τα κράτη μέλη, των κερδών που σχετίζονται με τα ομόλογα που αγοράστηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος για την αγορά τίτλων (SMP) και τυχόν επιστροφή της Ελλάδας στις χρηματοπιστωτικές αγορές κατά τη διάρκεια της περιόδου του προγράμματος —όπως συνέβη πέρυσι— θα μπορούσε να μειώσει τις ανάγκες χρηματοδότησης.
Τα χρήματα για την εξόφληση του ενδιάμεσου δανείου από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης (ΕΜΧΣ) περιλαμβάνονται στο ποσό ύψους έως 86 δισ. ευρώ;
Ναι, τα απαραίτητα κεφάλαια για την αποπληρωμή των 7 δισ. ευρώ που η Ελλάδα έλαβε ως ενδιάμεσο δάνειο από τον ΕΜΧΣ, τον Ιούλιο, περιλαμβάνονται στο ποσό των 86 δισ. ευρώ.
Σε τι ποσό εκτιμάται ότι θα ανέλθει η πρώτη δόση του προγράμματος;
Η δήλωση της Ευρωομάδας, της 14ης Αυγούστου, αναφέρεται με σαφήνεια στο θέμα αυτό: Η πρώτη δόση στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΜΣ θα ανέλθει σε 26 δισ. ευρώ και θα αποτελείται από δύο τμήματα δόσεων. Το πρώτο τμήμα δόσης, ύψους 10 δισ. ευρώ, θα διατεθεί αμέσως σε ξεχωριστό λογαριασμό στον ΕΜΣ για την ανακεφαλαιοποίηση και την εξυγίανση των τραπεζών. Το δεύτερο τμήμα δόσης, ύψους 16 δισ. ευρώ, θα εκταμιευθεί στην Ελλάδα σε πολλές επιμέρους δόσεις· η πρώτη εκταμίευση, ύψους 13 δισ. ευρώ, προβλέφθηκε να γίνει έως τις 20 Αυγούστου και, στη συνέχεια, θα υπάρξουν μία ή περισσότερες εκταμιεύσεις το φθινόπωρο, που θα εξαρτώνται από την ολοκλήρωση πρόσθετων σημαντικών σταδίων βάσει μέτρων που ορίζονται στο ΜΣ.
Πώς θα επωφεληθεί η ελληνική οικονομία από την πρώτη δόση; Το χρήμα προορίζεται κατά κύριο λόγο, όπως λέγεται, για τις τράπεζες και για την εκκαθάριση καθυστερούμενων οφειλών;
Η πρώτη δόση αναμένεται να δώσει ώθηση στην ελληνική οικονομία. Η δέσμευση 10 δισ. ευρώ για τον χρηματοπιστωτικό τομέα είναι ζωτικής σημασίας ώστε να προετοιμαστεί το έδαφος για την άρση των ελέγχων στην κίνηση των κεφαλαίων, οι οποίοι επί του παρόντος παρεμποδίζουν την οικονομική ανάκαμψη. Οι μεγάλες οφειλές του ελληνικού δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα αποτελούν ένα περαιτέρω εμπόδιο για την οικονομική δραστηριότητα. Πέρα από την εξόφληση του ενδιάμεσου δανείου του ΕΜΧΣ (7 δισ. ευρώ) και την απόσβεση χρέους προς την ΕΚΤ (3 δισ. ευρώ), τμήματα των υπολοίπων 16 δισ. ευρώ της πρώτης δόσης προβλέπονται για την τακτοποίηση των καθυστερούμενων οφειλών. Επιπλέον, τμήμα των χρημάτων προορίζεται για την κάλυψη των τρεχουσών αναγκών χρηματοδότησης του ελληνικού δημοσίου. Τούτο είναι πολύ σημαντικό, δεδομένου ότι η πρόσφατη εξασθένηση της οικονομίας είχε αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά.
Τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ θα πρέπει να πληρώσουν περισσότερα χρήματα στον ΕΜΣ λόγω του νέου προγράμματος για την Ελλάδα;
Όχι. Ο ΕΜΣ έχει συνολική δανειοδοτική ικανότητα ύψους 500 δισ. ευρώ, και υποστηρίζεται από καταβεβλημένο κεφάλαιο ύψους 80 δισ. ευρώ και δεσμευμένο καταβλητέο κεφάλαιο ύψους 620 δισ. ευρώ. Η εναπομένουσα ικανότητα δανειοδότησης του ΕΜΣ είναι περίπου 455 δισ. ευρώ. Ως εκ τούτου, οι δανειοδοτικές δραστηριότητες που συνδέονται με το πρόγραμμα για την Ελλάδα δεν απαιτούν καμία νέα χρηματοδοτική δέσμευση από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ. Ο ΕΜΣ αντλεί τα κεφάλαια —που στη συνέχεια δανείζονται στην Ελλάδα— από τις χρηματοπιστωτικές αγορές, χωρίς αυτά να περνούν από κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ. Τούτο σημαίνει ότι δεν υπάρχουν επιπτώσεις στους εθνικούς δείκτες χρέους.
Τελικά, το ΔΝΤ θα συμμετάσχει στο πρόγραμμα;
Το ΔΝΤ έχει διττό ρόλο σε σχέση με την Ελλάδα: Πρώτον, είναι εταίρος στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΜΣ σύμφωνα με τις ειδικές διατάξεις που προβλέπει η Συνθήκη ΕΜΣ. Υπό την ιδιότητα αυτή, το ΔΝΤ έχει επιβεβαιώσει —τόσο κατά τη διάρκεια των εργασιών στην Αθήνα όσο και σε δηλώσεις που εξέδωσε πρόσφατα— ότι βοήθησε κατά την προετοιμασία του προγράμματος και συνεχίζει να στηρίζει τη διαδικασία. Το ΔΝΤ θα συμμετάσχει επίσης στις τακτικές αποστολές αξιολόγησης κατά τις οποίες παρακολουθείται η υλοποίηση του προγράμματος. Δεύτερον, σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή του σε ξεχωριστό πρόγραμμα για την Ελλάδα που θα συνεπάγεται ίδια χρηματοδότηση, η διοίκηση του ΔΝΤ υπογράμμισε την πρόθεσή της να συστήσει στο Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ να εξετάσει το ενδεχόμενο περαιτέρω χρηματοδοτικής στήριξης για την Ελλάδα εφόσον πληρούνται δύο προϋποθέσεις: πρώτον, πρέπει να ολοκληρωθεί η πλήρης εξειδίκευση των φορολογικών, διαρθρωτικών και χρηματοπιστωτικών μεταρρυθμίσεων· δεύτερον, πρέπει να εξεταστεί η ανάγκη πρόσθετων μέτρων και να επιτευχθεί συμφωνία σχετικά με πιθανή ελάφρυνση του χρέους προκειμένου να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του χρέους.
Πότε θα ληφθεί απόφαση για τη βιωσιμότητα του χρέους;
Η Επιτροπή, σε συνεργασία με την ΕΚΤ, διενήργησε ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η βιωσιμότητα του χρέους μπορεί να επιτευχθεί μέσω ενός αξιόπιστου προγράμματος μεταρρυθμίσεων και πρόσθετων μέτρων για το χρέος χωρίς ονομαστικό «κούρεμα». Βασιζόμενη στη δήλωση της συνόδου κορυφής της ζώνης του ευρώ, της 12ης Ιουλίου, η Ευρωομάδα επανέλαβε, στις 14 Αυγούστου, ότι είναι έτοιμη να εξετάσει το ενδεχόμενο να λάβει πρόσθετα μέτρα (για παράδειγμα, παράταση περιόδων χάριτος και εξόφλησης) ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας παραμένουν σε βιώσιμο επίπεδο. Τα μέτρα αυτά θα εξαρτώνται από την πλήρη εφαρμογή των μέτρων που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΜΣ και θα εξεταστούν μετά την πρώτη θετική ολοκλήρωση της αξιολόγησης του προγράμματος.
Ποιος θα παρακολουθεί την πρόοδο των μεταρρυθμίσεων; Θα υπάρξουν αποστολές αξιολόγησης στην Αθήνα;
Η Επιτροπή, σε συνεργασία με την ΕΚΤ και, εφόσον είναι δυνατόν, με το ΔΝΤ, θα παρακολουθεί την πρόοδο της Ελλάδας όσον αφορά την υλοποίηση του προγράμματος μεταρρυθμίσεων. Το πλέγμα των προϋποθέσεων του προγράμματος θα ενημερώνεται σε τριμηνιαία βάση, λαμβανομένης υπόψη της προόδου που θα έχει επιτευχθεί. Τούτο θα γίνεται με βάση τις αποστολές αξιολόγησης στην Αθήνα, η πρώτη εκ των οποίων έχει προγραμματιστεί για τον Οκτώβριο. Η Ελλάδα έχει αναλάβει τη δέσμευση να συνεργάζεται πλήρως με τους θεσμούς και να τους παρέχει όλες τις αναγκαίες πληροφορίες για την παρακολούθηση του προγράμματος.
Πόσα χρήματα έχει λάβει η Ελλάδα στο πλαίσιο των δύο πρώτων προγραμμάτων από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ;
ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Δεσµεύσεις
Το 2010, η Ευρωομάδα συμφώνησε να χορηγηθούν διμερή δάνεια που θα συγκέντρωνε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (η λεγόμενη «Δανειακή Διευκόλυνση για την Ελλάδα» — ΔΔΕ), συνολικού ύψους 80 δισ. ευρώ. (Το ποσό αυτό τελικά μειώθηκε τελικά κατά 2,7 δισ. ευρώ, επειδή η Σλοβακία αποφάσισε να μη συμμετάσχει στη Δανειακή Διευκόλυνση για την Ελλάδα, ενώ η Ιρλανδία και η Πορτογαλία αποχώρησαν από τη Διευκόλυνση, καθώς ζητούσαν οι ίδιες χρηματοδοτική συνδρομή).
Η χρηματοδοτική συνδρομή που συμφωνήθηκε από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ ήταν μέρος μιας κοινής δέσμης, στην οποία το ΔΝΤ συνεισέφερε με επιπλέον ποσό 30 δισ. ευρώ στο πλαίσιο συμφωνίας stand-by (SBA).
Εκταμιεύσεις
Τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ τελικά εκταμίευσαν 52,9 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του πρώτου προγράμματος.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Δεσµεύσεις
Μετά τις εθνικές εκλογές, τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, το 2012, μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ), ανέλαβαν δεσμεύσεις ύψους 144,6 δισ. ευρώ έναντι της Ελλάδας βάσει του δεύτερου προγράμματος. (Το ποσό αυτό περιλαμβάνει μη εκταμιευθέντα ποσά της δανειακής διευκόλυνσης του πρώτου προγράμματος).
Το ΔΝΤ διέθεσε περίπου 19,8 δισ. ευρώ για το δεύτερο πρόγραμμα.
Εκταμιεύσεις
Το ΕΤΧΣ εκταμίευσε 141,8 δισ. ευρώ. Η χρηματοδότηση αυτή περιλαμβάνει 48,2 δισ. ευρώ για την κάλυψη των δαπανών εξυγίανσης και ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Από το ποσό αυτό, 10,9 δισ. ευρώ δεν χρειάστηκαν και συνεπώς επεστράφησαν στη συνέχεια στο ΕΤΧΣ. Κατά συνέπεια, το ποσό που τελικά εκταμιεύτηκε ανέρχεται σε 130,9 δισ. ευρώ.
ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
Ποια είναι η νέα πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής;
Η νέα πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής που ορίζεται στο ΜΣ προβλέπει στόχους πρωτογενούς ισοζυγίου της τάξεως του -¼% του ΑΕΠ το 2015, 0,5% το 2016, 1¾% το 2017 και 3,5 % από το 2018 και μετά. Η πορεία των δημοσιονομικών στόχων είναι σύμφωνη με τους αναμενόμενους ρυθμούς ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, καθώς αυτή ανακάμπτει από τη βαθύτερη ύφεσή της στα χρονικά. Η Ελλάδα θα στοχεύσει σε μεσοπρόθεσμο πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 3,5 % του ΑΕΠ. Τούτο θα επιτευχθεί μέσω του συνδυασμού εμπροσθοβαρών δημοσιονομικών μεταρρυθμίσεων, π.χ. στον τομέα του ΦΠΑ και του συνταξιοδοτικού συστήματος, ενός φιλόδοξου προγράμματος για την ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης και της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, καθώς και της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων προς τόνωση της ανάπτυξης - ενώ παράλληλα θα εξασφαλίζεται επαρκής προστασία των ευπαθών ομάδων.
Γιατί οι θεσμοί πιέζουν τόσο πολύ για πρωτογενές πλεόνασμα;
Πρωτογενές πλεόνασμα σημαίνει ότι τα κρατικά έσοδα υπερβαίνουν τις δαπάνες (πλην τόκων επί του χρέους). Εάν επιτευχθεί, το κράτος δεν ζει πλέον πέραν των δυνατοτήτων του και είναι σε θέση να μειώσει το ύψος του χρέους. Το πρωτογενές πλεόνασμα είναι, συνεπώς, ζωτικής σημασίας για την αποκατάσταση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας και την επαναφορά της οικονομίας σε φάση βιώσιμης ανάπτυξης.
Στο πλαίσιο των προηγούμενων προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής, η Ελλάδα, ξεκινώντας από πρωτογενές έλλειμμα 10,3 % το 2009, έφτασε σε πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 0,4 % το 2014. Προς το τέλος του δεύτερου εξαμήνου του 2014, το δημοσιονομικό πρόγραμμα ήταν σε καλό δρόμο έχοντας υπερκαλύψει τον στόχο. Ωστόσο, η αβεβαιότητα πριν και μετά τις εκλογές, αντικρουόμενες ανακοινώσεις σχετικά με μεταβολές του πλαισίου είσπραξης φόρων, καθώς και η εξασθένηση της οικονομίας, οδήγησαν σε έντονη επιδείνωση της συνολικής δημοσιονομικής θέσης.
Ποιες είναι οι προβλέψεις για την αύξηση του ΑΕΠ;
Οι υπηρεσίες της Επιτροπής επικαιροποίησαν τις προβλέψεις τους τον Αύγουστο του 2015. Το ΑΕΠ προβλέπεται να μειωθεί κατά
-2,3% το 2015, -1,3 % το 2016 και να επανέλθει σε θετική ανάπτυξη, 2,7%, το 2017 και 3,1% το 2018. Οι προβλέψεις αυτές βασίζονται στην υπόθεση ανάκαμψης της ανάπτυξης από τις αρχές του 2016 σε τριμηνιαία βάση, καθώς η τρέχουσα αβεβαιότητα θα σταματήσει σύντομα μετά τη συμφωνία για το νέο τριετές πρόγραμμα προσαρμογής αλλά και λόγω της σταδιακής χαλάρωσης των ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων για τις περισσότερες επιχειρηματικές δραστηριότητες έως το δεύτερο εξάμηνο του 2016, σε συνδυασμό με την άμεση ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μέχρι το τέλος του 2015. Τα δημοσιονομικά μέτρα που προβλέπονται στο ΜΣ (συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης του ΦΠΑ που έχει ήδη εγκριθεί) έχουν ληφθεί υπόψη στις ανωτέρω προβλέψεις.
ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ
Ποια είναι τα έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις που προβλέπονται στο πρόγραμμα;
Για να διαφυλαχθεί η υπό εξέλιξη διαδικασία ιδιωτικοποίησης και να διατηρηθεί το ενδιαφέρον των επενδυτών για βασικούς διαγωνισμούς υποβολής προσφορών, η Ελλάδα δεσμεύεται να προχωρήσει με το υπό εξέλιξη πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων. Η εφαρμογή του εν λόγω προγράμματος αποβλέπει σε ετήσια έσοδα (εξαιρουμένων των τραπεζικών μετοχών) ύψους 1,4 δισ.ευρώ το 2015, 3,7 δισ. ευρώ το 2016 και 1,3 δισ. ευρώ το 2017.
Πότε θα συσταθεί το ταμείο ιδιωτικοποιήσεων;
Προκειμένου να εξασφαλιστεί η φιλόδοξη διαδικασία ιδιωτικοποιήσεων, θα συσταθεί στην Ελλάδα ανεξάρτητο ταμείο, υπό την εποπτεία των αρμόδιων ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, που θα αποσκοπεί στην ιδιωτικοποίηση κρατικών περιουσιακών στοιχείων κατόπιν εκτίμησης από ανεξάρτητους πραγματογνώμονες. Η ελληνική κυβέρνηση αναμένεται να εγκρίνει το σχέδιο για το εν λόγω ταμείο μέχρι το τέλος Οκτωβρίου 2015, ώστε αυτό να καταστεί επιχειρησιακό πριν από το τέλος του έτους. Αποστολή του ταμείου θα είναι να εντοπίζει γρήγορα, να μεταβιβάζει κατά τη διάρκεια ζωής του προγράμματος και να διαχειρίζεται ελληνικά περιουσιακά στοιχεία μεγάλης αξίας μέσω ιδιωτικοποιήσεων και άλλων μέσων, συμπεριλαμβανομένων των μειοψηφικών συμμετοχών. Το ταμείο θα περιλαμβάνει τις μετοχές ελληνικών τραπεζών μετά την ανακεφαλαιοποίησή τους, και, ως εκ τούτου, θα ενισχύει τη διακυβέρνηση των τραπεζών. Με τη διάθεση των περιουσιακών στοιχείων στην αγορά, σκοπεύεται να επιτευχθεί τίμημα ύψους 50 δισ. ευρώ. Από το ποσό αυτό, 25 δισ. ευρώ θα χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και άλλων περιουσιακών στοιχείων· το 50% του υπολοίπου ποσού (ήτοι 12,5 δισ. ευρώ) θα χρησιμοποιηθεί για τη μείωση του δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ και το άλλο 50 % (ήτοι 12,5 δισ. ευρώ) θα διοχετευθεί σε επενδύσεις.
ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ
Τι έχει γίνει για την αντιμετώπιση των αδυναμιών του χρηματοπιστωτικού τομέα;
Η Ελλάδα έχει δεσμευτεί να λάβει αμέσως επείγοντα μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) στον τραπεζικό τομέα. Το υπερβολικά υψηλό επίπεδο μη εξυπηρετούμενων δανείων και η σχετιζόμενη υπερχρέωση του ιδιωτικού τομέα αποσπούν σημαντικούς πόρους από πιο παραγωγικές χρήσεις και εμποδίζουν τον τραπεζικό τομέα να παράσχει τις απαραίτητες πιστώσεις για να στηρίξει την ανάκαμψη της οικονομίας. Επιπλέον, η διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, η οποία πρόκειται να ολοκληρωθεί πριν από τα τέλη του 2015, θα συμβάλει στη σταθεροποίηση της κατάστασης στον τραπεζικό τομέα. Όπως περιγράφεται ανωτέρω, το συνολικό ύψος χρηματοδότησης του προγράμματος ΕΜΣ (86 δισ. ευρώ) περιλαμβάνει απόθεμα ασφαλείας ύψους έως 25 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση πιθανών δαπανών ανακεφαλαιοποίησης και εξυγίανσης των τραπεζών. Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών θα συνοδευτεί από παράλληλα μέτρα για την ενίσχυση της διακυβέρνησης του ελληνικού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) και των τραπεζών. Σε συνδυασμό με άλλες πολιτικές προγραμμάτων, η διαδικασία αυτή αναμένεται να συμβάλει στην εξομάλυνση της κατάστασης ρευστότητας στον τραπεζικό τομέα, επιτρέποντας συγχρόνως τη σταδιακή χαλάρωση των ελέγχων στην κίνηση των κεφαλαίων.
Θα υπάρξει διάσωση με ίδια μέσα για τις καταθέσεις;
Οι καταθέτες προστατεύονται. Τούτο τονίστηκε και από την Ευρωομάδα, στη δήλωση της 14ης Αυγούστου. Μέχρι το φθινόπωρο, η ΕΚΤ/ΕΕΜ θα διενεργήσει συνολική αξιολόγηση των τραπεζών: «έλεγχο ποιότητας των στοιχείων του ενεργητικού» και «προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων». Τούτο θα αποτελέσει τη βάση τυχόν περαιτέρω αποφάσεων σχετικά με την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Τι έχει γίνει για την αντιμετώπιση της κοινωνικής διάστασης στο πλαίσιο του προγράμματος;
Σύμφωνα με τις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές του Προέδρου, Jean-Claude Juncker, η Επιτροπή, ως εταίρος στις διαπραγματεύσεις, έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στην εξασφάλιση της κοινωνικής δικαιοσύνης του προγράμματος, ώστε το βάρος της προσαρμογής να κατανεμηθεί στο σύνολο της κοινωνίας και να προστατευτούν τα πλέον ευπαθή μέλη της κοινωνίας. Η Επιτροπή διενήργησε αξιολόγηση του κοινωνικού αντίκτυπου του προγράμματος και συμπεραίνει ότι τα μέτρα του προγράμματος, εάν εφαρμοστούν πλήρως και εγκαίρως, θα οδηγήσουν την Ελλάδα και πάλι «στη σταθερότητα και την ανάπτυξη με τρόπο οικονομικά και κοινωνικά βιώσιμο» και θα λάβουν δεόντως υπόψη τις πλέον πιεστικές κοινωνικές ανάγκες και προκλήσεις στην Ελλάδα.
Οι τομείς στους οποίους επικεντρώθηκε η Επιτροπή περιλαμβάνουν, παραδείγματος χάριν:
τη σταδιακή θέσπιση ενός καθεστώτος ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος και παροχή καθολικής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης,
μέριμνα ούτως ώστε η απαιτούμενη από όλους προσπάθεια να είναι ανάλογη προς τα εισοδήματά τους,
στόχευση της εξοικονόμησης σε τομείς που δεν επηρεάζουν άμεσα τα εισοδήματα των απλών πολιτών, όπως μείωση των αμυντικών δαπανών ή αντιμετώπιση των ανεπαρκειών και εξάλειψη των προνομίων ή καταχρήσεων σε πολλούς τομείς των δημόσιων δαπανών,
αντιμετώπιση των κεκτημένων συμφερόντων, π.χ. μέσω σταδιακής κατάργησης περιπτώσεων ευνοϊκής φορολογικής μεταχείρισης, ή εξαιρέσεων, π.χ. για ορισμένα νησιά όσον αφορά τους συντελεστές ΦΠΑ, ή υψηλές επιδοτήσεις,
τη στήριξη του ρόλου των κοινωνικών εταίρων και του εκσυγχρονισμού του συστήματος συλλογικής διαπραγμάτευσης,
την καταπολέμηση της απάτης, της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής, και
τη στήριξη μιας περισσότερο διαφανούς και αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης, μεταξύ άλλων με τη μετάβαση σε μια πιο ανεξάρτητη φορολογική διοίκηση, την αναδιοργάνωση των υπουργείων και την καθιέρωση καλύτερης σύνδεσης μεταξύ αποδοχών και αρμοδιοτήτων των θέσεων απασχόλησης.
Εκτός από το πρόγραμμα, υπάρχουν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες που προβλέπονται για τη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ελλάδα;
Προκειμένου το πρόγραμμα να συμπληρωθεί και να έχει κατά το δυνατόν μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας, η Επιτροπή παρουσίασε, στις 15 Ιουλίου, πρόγραμμα για την απασχόληση και την ανάπτυξη στην Ελλάδα. Περίπου 35 δισ. ευρώ θα διατεθούν για επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναμικό και τις επιχειρήσεις έως το 2020. Για παράδειγμα, με την αύξηση του ποσοστού της αρχικής προχρηματοδότησης για προγράμματα της περιόδου 2014-2020 στην Ελλάδα κατά 7 εκατοστιαίες μονάδες, μπορεί να διατεθεί πρόσθετο ποσό 1 δισ. ευρώ κατά τη διάρκεια αυτών των ετών.
Η Επιτροπή έχει επίσης εντατικοποιήσει την παροχή τεχνικής βοήθειας και εμπειρογνωμοσύνης, μέσω της νέας υπηρεσίας στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Η υπηρεσία στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, που δημιουργήθηκε τον Ιούλιο, θα λειτουργεί ως κόμβος για την κινητοποίηση εμπειρογνωμοσύνης από τις υπηρεσίες της Επιτροπής, τις διοικήσεις των κρατών μελών και άλλους διεθνείς οργανισμούς για να παρέχεται βοήθεια σχετικά με τον σχεδιασμό και την παρακολούθηση των μεταρρυθμίσεων.
Θα δοθεί και πάλι τεχνική βοήθεια στην Ελλάδα;
Η επιτυχής ολοκλήρωση του προγράμματος θα απαιτήσει τον ενστερνισμό του προγράμματος μεταρρυθμίσεων από τις ελληνικές αρχές και τη συνεχή και αποφασιστική εφαρμογή των συμφωνημένων πολιτικών. Για τον σκοπό αυτό, απαιτείται πολιτική δέσμευση, αλλά και η τεχνική ικανότητα της ελληνικής διοίκησης να την υλοποιήσει. Οι αρχές έχουν δεσμευτεί να εκμεταλλευτούν πλήρως τη διαθέσιμη τεχνική βοήθεια, η οποία, από ευρωπαϊκής πλευράς, συντονίζεται από τη νέα υπηρεσία στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων (ΥΣΔΜ) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η τεχνική βοήθεια είναι ήδη διαθέσιμη για ορισμένες βασικές μεταρρυθμιστικές δεσμεύσεις, μεταξύ άλλων σχετικά με τη φορολογική πολιτική, τη μεταρρύθμιση της φορολογικής διοίκησης, την επανεξέταση του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας, καθώς και τον εκσυγχρονισμό του δικαστικού συστήματος. Ωστόσο, υπάρχει η δυνατότητα να επεκταθεί και σε άλλους τομείς, όπως η ενεργειακή πολιτική και οι πολιτικές για την αγορά εργασίας. Οι ελληνικές αρχές θα οριστικοποιήσουν, έως τα τέλη Σεπτεμβρίου του 2015, ένα μεσοπρόθεσμο σχέδιο τεχνικής βοήθειας σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου